Yerel ve Modern: Macaristan’ın Güneyinden Seramik Sanatı

Liszt Enstitüsü – İstanbul Macar Kültür Merkezi, Macaristan’ın güney bölgesinde yüz yıllara dayanan çömlek ustalığı ve seramik sanatını, “Yerel ve Modern: Macaristan’ın Güneyinden Seramik Sanatı” başlıklı bir sergiyle günümüze taşıyor. 1 Haziran – 2 Eylül tarihlerinde ziyarete açık olacak sergi halk çömlekçiliğinden sanatsal tarzlara, Osmanlı etkisinden Macar üslubuna kadar geniş bir yelpazede seramik sanatını ele alıyor. Açılışa, bölgenin belediye başkanı ve bu geleneği sürdüren bir sanatçı da katılıyor. Yüzyıllara dayanan Macar halk çömlekçiliği tarihinde, Büyük Macar Ovası’nın (Macaristan’ın eski sınırlarını kapsayan alan) çömlek merkezleri çok önemli bir rol oynar. Panayırlar, pazarlar ve gezici tüccarlar aracılığıyla uzak diyarlara ulaşan seramikler, yalnızca kendi topluluklarının değil, daha uzaktakilerin de ihtiyaçlarını karşılar. Bu merkezlerin ise her birinin kendine has bir üslubu vardır ve 19. yüzyılın başlarından itibaren, halk sanatının diğer alanlarında olduğu gibi, bu üsluplar giderek çeşitlenir ve atölyeler zamanla daha fazla dekoratif eserler üretir. İki şehir, iki usta Bu sergi ise Macaristan’ın geniş bir coğrafyaya yayılan seramik geleneğinden yalnızca küçük bir alan odaklanıyor. Güneyde yer alan iki önemli merkez, Mezőtúr ve Kunszentmárton’da üretilen eserler diğer bölgelerdeki gibi aynı özelliklere sahiptir; zarafet, düzgün orantılar, incelik, şekil ve dekorun uyumu gibi. Seramikler çoğunlukla kaplamalar, sırlar, akıtmalar, kazınmış ve oyulmuş tasarımlar, fırçayla boyanmış desenlerle süslenir. Bu bölgeyi temsil eden iki büyük usta, Balázs Badár ve Kálmán Bozsik’in sanatını, Macar halk sanatı çubuk eskort ve bunun yanı sıra Yakındoğu ve özellikle Türkiye’nin çini sanatı geleneği etkiledi. Bu anlamda serginin Macaristan’dan sonraki ilk ayağı Türkiye oldu. Seramikteki Osmanlı izleri Osmanlıların 150 yıl Macaristan’da kaldığı dönemde Anadolu’dan Macaristan’a birçok seramik geldi. Büyük Ova’daki halk, zengin ve o zamanda Macarlarınkinden çok daha gelişmiş seramik kültürüyle bu şekilde tanıştı. Bu etki ayrıca, elmadağ eskort Macar halk çömleklerinin şekil ve süslemelerinde kendini gösterdi. 19. yüzyılın sonunda Macar seramik atölyeleri Doğu’nun süsleme sanatını yeniden keşfetti, fakat artık oraya göç eden milletlerden değil, yeni sanat akımları ve fabrika ürünleri üzerinden yaptı. Pécsşehrindeki Zsolnay fabrikasının sahipleri Vilmos Zsolnay ve oğlu Miklós, Müslüman ülkelerinin seramik sanatını ciddi bir şekilde araştırdı, birçok kez oradaki seramik merkezlerini ve atölyeleri ziyaret etti. Vilmos Zsolnay gibi Badár ve Bozsik de Macarlara özgü üsluplarını koruyarak Batı ve Doğu dünyasının tarzını birbiriyle harmanladı. Küçük şehir koşullarında geleneksel, halka özgü çömlek üretiminden zanatkaarlık düzeyinde seramiğe geçişi ilk defa onlar gerçekleştirdi, hem de çağın ve sonraki çağların hayran kalacağı kalitede yaptılar. Bu geleneğin günümüze kadar ulaştığını da özellikle vurgulamak gerekir. Kunszentmártonlu seramik ustası Ferenc Mucsi de bu geleneği yeni perspektiflerle zenginleştirip yaşatanlardan birisi. Sergi açılışına katılacak usta, bu kadim mesleğin temel tekniklerini çark üzerinde sergileyecek. Açılışa ayrıca Kunszentmárton Belediye Başkanı Attila Wenner-Várkonyi de katılarak günümüze kadar devam eden geleneği aktaracak. çankaya eskort