Rusya’da Neler Oluyor?
Kimdir Bu Wagner?
PMC Wagner (Rusça: ЧВК Вагнера) olarak da bilinen Wagner Grubu (Rusça: Группа Вагнера / Gruppa Vagnera), bir Rus paramiliter örgütüdür. Çeşitli şekillerde özel bir askerî şirket, bir paralı asker ağı veya Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in fiilî bir özel ordusu olarak tanımlanıyor. Grup, özel askerî müteahhitlerin resmî olarak yasak olduğu Rusya'da yasaların ötesinde faaliyet göstermektedir. Wagner Grubu'nun kendisi ideolojik olarak yönlendirilmese de, Wagner'in çeşitli unsurları neo-Naziler ve aşırı sağcı aşırılık yanlıları ile ilişkilendirilmiştir.
Grup, 2014'ten 2015'e kadar kendi kendini ilan eden Donetsk ve Luhansk Halk Cumhuriyetlerinin ayrılıkçı güçlerine yardım ettiği Ukrayna'daki Donbas'taki savaş sırasında dünya çapında üne kavuştu. Suriye, Libya, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Mali'deki savaşlar, genellikle Rus hükûmetiyle ittifak hâlindeki güçlerin yanında savaşıyor. Wagner ajanları konuşlandırıldıkları bölgelerde savaş suçları işlediler. Suçlamalar arasında sivillere yönelik tecavüz ve soygunlar ile suçlanan kaçaklara işkence yapılması yer alıyor.
Wagner Grubu, Rus çıkarlarını desteklemek için faaliyet gösterdiği, Rusya Savunma Bakanlığı'ndan (MoD) askeri teçhizat aldığı ve eğitim için MoD kurulumlarını kullandığı için, genellikle MoD'nin veya Rusya'nın askerî istihbarat teşkilatının fiili bir birimi olarak kabul edilir.
Wagner Grubu'nun Rus hükûmeti tarafından belirli çatışmalarda makul inkar edilebilirliğe izin vermek ve Rusya'nın dış müdahalelerinin kayıp sayısını ve mali maliyetlerini kamuoyundan gizlemek için kullanıldığı yaygın olarak tahmin ediliyor. 2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinde önemli bir rol oynadı; burada, diğer faaliyetlerin yanı sıra, bildirildiğine göre Ukraynalı liderlere suikast düzenlemek için konuşlandırıldı ve ön cephe çarpışması için mahkûmları ve hükümlüleri geniş çapta askere aldı. Aralık 2022'de Pentagon'dan John Kirby, Wagner grubunun Ukrayna'da 10.000 müteahhit ve 40.000 hükümlü dahil 50.000 savaşçısı olduğunu iddia etti. Diğerleri askere alınan mahkumların sayısını 20.000'den fazla olarak belirtse de, Ukrayna'da bulunan PMC'lerin toplam sayısının 20.000 olduğu tahmin ediliyor.
Grubun, Putin'le yakın bağları olan bir iş adamı olan Yevgeny Prigozhin'e ait olduğuna veya finanse edildiğine inanılıyor. Prigozhin, Wagner grubuyla bağlantısını yıllarca inkar ettikten sonra, Eylül 2022'de paramiliter grubu 'kurduğunu' itiraf etti.
Yevgeny Prigozhin buna "Adalet Yürüyüşü" diyor. Vladimir Putin, bunun bir "suç kaçışı" ve "silahlı bir isyan" olduğunu söyledi. Üst düzey bir Rus komutan bunu "darbe" olarak nitelendirdi.
Adına ne derseniz deyin, Wagner şefi Rusya'nın askeri liderliğini devirmek için iflas etti.
Bu hazırlanıyordu. Aylardır, Wagner ile Rusya'nın savunma bakanlığı arasında Ukrayna'daki savaşın nasıl yürütüldüğü konusunda alenen büyük bir çekişme var.
Wagner defalarca bakanlığı paralı asker grubuna yeterli cephane sağlamamakla (ve bunu kasten yapmakla) suçlamıştı.
Prigozhin, Savunma Bakanı Sergei Shoigu ve Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov'a yönelik eleştirilerinde sesini giderek daha fazla yükseltiyordu.
Eleştirmek bir şeydir. Silahlı çatışma başka bir şey.
Ancak Prigozhin, savunma bakanlığının buna Cuma günü bir Wagner ana kampına füze saldırısı düzenleyerek başladığını iddia ediyor. Rus yetkililer bunun olduğunu inkar ediyor. O habere "bilgi provokasyonu" diyorlar.
Tarihçesi
Wagner Grubu'nun, 2010'ların başında eski GRU Spetsnazı Yarbayı Dmitri Utkin tarafından kurulduğu düşünülmektedir. 2016 başlarında 1.000 kadar çalışanı olup Aralık 2017 tarihi itibarıyla 6.000'den fazla çalışanı bulunmaktadır. Rusya yasalarına göre özel askeri şirketlerin faaliyetleri yasak olduğundan şirket 2016 itibarıyla Arjantin'de kayıtlıydı.
Grubun ana yatırımcısının Rusya Devlet Başkan Vladimir Putin ile yakın bağlantılara sahip bir iş insanı olan Yevgeni Prigojin olduğu söylenmektedir. İlk olarak 2014 yılında Kırım krizi sırasında ortaya çıktılar ve yarımadanın kansız ve sessiz bir şekilde ilhak edilmesi sırasında Rus birlikleri ile birlikte hareket etmekteydiler. Kırım'ın ilhak edilmesinden sonra Donbass Savaşı'nda ayrılıkçı güçlere destekte bulundular. Ekim 2015 tarihinde Rusya'nın Suriye'de başlattığı askerî harekâtın ardından Suriye hükûmeti güçleri safında yer aldılar. Wagner'in bu yurtdışı faaliyetlerinde GRU'dan destek ve koordinasyon aldığı söylenmektedir.
2018 yılı itibarıyla grup İkinci Libya İç Savaşı’nda Halife Hafter güçleri ile birlikte savaşmaktadır.
2016'nın başlarında Wagner'in 1.000 çalışanı vardı, daha sonra bu sayı Ağustos 2017'de 5.000'e, ve Aralık 2017'de 6.000'e yükseldi. Kuruluşun Arjantin'de kayıtlı olduğu ayrıca Sankt-Peterburg ve Hong Kong'da ofisleri olduğu iddia ediliyor.
Darbe mi? İsyan mı?
Bu bir darbe girişimiyse, geleneksel bir darbe değildir.
Prigozhin, sosyal medyadaki rantlarında Başkan Putin'i veya Rus hükümetini eleştirmemeye özen gösterdi.
Her zaman etinin Kremlin'den değil askeri liderlikten yana olduğunu vurguladı.
Ancak bu, Başkan Putin için çok az teselli oldu. Özel bir Rus ordusunun (özellikle sizin tarafınızda savaşması gereken bir ordunun) silahlı ayaklanması, tepedeki adama, yani başkan ve başkomutana pek iyi yansımaz.
Bu nedenle Vladimir Putin'in Rusları kontrolün hala kendisinde olduğuna ikna etmek için Cumartesi sabahı ulusa hitaben bu konuşma yapması gerekiyordu.
Başkan Putin'in konuşması "ihanet" ve Rusya'nın "arkadan bıçaklanması" ile doluydu.
"Sert bir yanıt" sözü verdi.