İlk Çağ felsefesi ve filozofları
İlk Çağ felsefesi, antik Mısır, Yunan ve Roma düşüncesinin bir kısmını kapsayan bir kavramdır. Bu dönemde önemli filozoflar arasında, Mısır'da Ptahhotep ve Imhotep, Yunanistan'da Thales, Anaximander ve Anaximenes, Roma'da ise Cicero ve Seneca gibi isimler bulunmaktadır. Bu filozoflar, insan düşüncesinin gelişimine önemli katkılarda bulunmuş ve felsefe tarihinde unutulmaz yerler edinmişlerdir.
İlk Çağ Felsefesi Nedir?
İlk Çağ felsefesi; çok tanrılı inanç ve mitolojiden sıyrılarak, merkeze bireyin akıl ve sezgisini koyarak sorular sormuştur. Doğa, ruh, bilgi ve akıl üzerine düşüncelerin üretildiği İlk Çağ felsefesi; düşünürlerin dünyayı anlamaya çalıştıkları bir düşünce sistemidir. İlk Çağ felsefesi bu özelliğiyle bir doğa felsefesidir.
İlk Çağ felsefesine ev sahipliği yapan Antik Yunan uygarlığı bu dönemde, felsefe tarihinin ilk filozoflarını yetiştirmiş ve bu filozoflarla vücut bulan Antik Çağ felsefesi modern Batı’nın tarihinde ayrıcalıklı bir yere sahip olmuştur.
Antik Çağ Felsefesi Dönemleri
İlk Çağ ya da Antik Çağ felsefesi 4 ayrı dönemden oluşmaktadır. Sırasıyla bu dönemle şu şekildedir:
Sokrates Öncesi Dönem
Dış dünyaya getirilen mitolojik açıklamaların reddedildiği bu dönemde düşünürler, doğada bulunan şeylerin kökenlerini aramışlardır. Sokrat öncesi dönemin en önemli düşünürleri Thales, Anaksimendros ve Anaksimenes’tir.
Klasik Felsefe Dönemi
Antik Yunan’da bilimsel ve kültürel açıdan büyük gelişmelerin yaşandığı bir dönemdir. Sokrates, Aristoteles ve Platon bu dönemin en önemli düşünürlerindendir.
Helenistik Dönem
Helenistik Dönem, M.Ö. 323 yılında Büyük İskender'in ölümünden sonra ortaya çıkan ve M.Ö. 146 yılına kadar devam eden bir dönemdir. Bu dönemde, Yunanistan ve Anadolu bölgesinde Helenistik krallıklar kurulmuş ve bu krallıkların etkisi altında olan bölgelerde, Helenistik kültür ve sanat gelişmiştir. Helenistik dönemde, filozoflar arasında Epicurus, Zeno ve Chrysippus gibi önemli isimler bulunmaktadır. Ayrıca bu dönemde matematik, astronomi ve tıp gibi bilimler de ilerleme kaydetmiştir.
Bu dönemde felsefenin konuları mantık, fizik ve etik şeklinde belirlenmiştir. Helenistik dönemde yer alan dört büyük felsefe okulu; Akademi, Peripatetik, Epikurosçuluk ve Stoacılıktır.
Yeni Platonculuk Dönemi
Yeni Platonculuk Dönemi, antik Yunan filozofu Platon'un öğrencilerinden birinin kurduğu filozofik okul olan Akademi'nin kuruluşundan itibaren başlayıp, M.S. 529 yılında Roma İmparatoru Justinian tarafından kapatılana kadar devam eden bir dönemdir. Bu dönemde, Platon'un felsefesi temel alınarak geliştirilen düşünceler yeni bir anlayışa ulaşmış ve bu anlayışa göre, dünyadaki şeylerin gerçekliği düşünülenlerden daha farklıdır. Bu dönemde önemli filozoflar arasında, Plotinus, Proclus ve Damascius gibi isimler bulunmaktadır.
Platon ve Aristoteles’in öğretilerinin uzlaştırıldığı bir dönemdir. Bu dönemin en önemli temsilcisi Plotinus’tur.
Antik Çağ Felsefesi Genel Özellikleri
- İlk Çağ felsefesi; bu dönemde tamamen doğaya ve doğada bulunan cisimlere yönelmiştir. Bu özelliği sebebiyle bir doğa felsefesidir.
- İnanç ve mitolojiye değil akla ve sezgiye dayalı bir düşünme biçimidir.
- İlk Çağ felsefesi bilgi için bilgi anlayışı ile hareket etmiştir.
- Doğa, ruh, bilgi, varlık ve din gibi konular üzerinde durmuştur.
- İlk Çağ felsefesinde şeylerin ardındaki değişmez olan sürekli aranmıştır. Aranan bu şeye felsefede arkhe adı verilmiştir.
- Sistemli, bağımsız ve kişisel bir düşünceyi ifade eder.
- İlk etapta etkin olan doğa felsefesi ilerleyen zamanda yerini pratik felsefeye bırakmıştır.
- Bu dönemin en önemli temsilcileri Sokrates, Platon ve Aristoteles’tir.
- Bu dönemde oluşan filozof kadrosu ileride gelişecek olan birçok bilim dalına öncülük etmişlerdir.
Antik Çağ Filozofları
İlk Çağ filozofları kronolojik sıralama şu şekildedir:
- Thales (MÖ.626/623 – MÖ. 548/545)
- Anaksimandros (MÖ.610 – MÖ.546)
- Anaksimenes (MÖ. 585 – MÖ. 525)
- Pythagoras (MÖ.570 – MÖ. 495)
- Herakleitos (MÖ. 535 – MÖ. 475)
- Parmenides (MÖ.515 – MÖ.460)
- Zenon (MÖ.495 – MÖ.430)
- Ksenophanes (MÖ. 431 – MÖ. 354)
- Empedokles (MÖ. 494 – MÖ.434)
- Anaksagoras (MÖ.500 – MÖ. 428)
- Demokritos (MÖ. 460 – MÖ.370)
- Sokrates (MÖ.469 – MÖ.399)
- Platon (MÖ. 428/427 – MÖ. 348/347)
- Aristoteles (MÖ.384 – MÖ.322)
- Epiküros (MÖ.341 – MÖ.270)
- Pyrrhon(MÖ.365 – MÖ.275)
- Panaitios (MÖ.185 – MÖ.109)
- Poseidonios (MÖ.135 – MÖ.51)
- Seneca (MÖ:4 – MS.65)
- Epiktetos (55 -135)
- Plotinus(205 – 270)
Antik Çağ Kadın Filozoflar
- Miletli Aspasia (MÖ.470 – MÖ.400)
- Clea (MS.1 ile 2.yy)
- Thecla (MS. 1.yy)
- Sosipatra (MS. 4.yy)
- Genç Macrina (327 – 379)
- İskenderiyeli Hypatia (370 – 415)